Podcast nummer 634 van de Universiteit van Nederland draagt de titel: “Wat bezielt mensen om oorlogsmisdaden te plegen?”. In deze podcast spreekt Alette Smeulers, oorlogsdeskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen, over de schokkende waarheden achter oorlogsmisdaden. Hoewel het vaak lijkt dat alleen monsters zulke gruwelijke daden verrichten, onthult Alette dat normale mensen onder bepaalde omstandigheden daartoe in staat zijn.
In de podcast wordt besproken hoe daders zich vaak als slachtoffers zien en de tegenpartij demoniseren om hun daden te rechtvaardigen. Er worden concrete voorbeelden gegeven van oorlogsmisdaden in conflicten zoals de Vietnamoorlog en de Tweede Wereldoorlog. Door deze verhalen krijg je een beter begrip van de psychologische mechanismen en groepsdruk die mensen tot deze extreme acties drijven.
This image is property of i.ytimg.com.
Wat bezielt mensen om oorlogsmisdaden te plegen?
Heb je je ooit afgevraagd wat normale, alledaagse mensen drijft om de meest ondenkbare oorlogsmisdaden te plegen? In een fascinerende podcast besproken op de Universiteit van Nederland, legt Alette Smeulers, oorlogsdeskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen, uit hoe gewone mensen in extreme omstandigheden tot gruweldaden kunnen komen. Laten we samen duiken in het onderwerp en de onderliggende psychologische mechanismen verkennen.
Context en Achtergrond
Podcast nummer: 634
Geproduceerd door: Universiteit van Nederland
Spreker: Alette Smeulers, oorlogsdeskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen
Deze podcast, nummer 634 in de reeks van de Universiteit van Nederland, biedt een diepgaande blik op de beweegredenen achter oorlogsmisdaden. Geproduceerd door de Universiteit van Nederland en gepresenteerd door Alette Smeulers, een ervaren oorlogsdeskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen, probeert de podcast inzicht te geven in hoe en waarom gewone mensen de gruwelijkste daden kunnen verrichten tijdens oorlogstijd. Smeulers’ bevindingen zijn zowel schokkend als inzichtgevend en laten zien hoe kwetsbaar de menselijke geest kan zijn in extreme situaties.
Normale Mensen en Oorlogsmisdaden
Iedereen is potentieel in staat tot oorlogsmisdaden
Hoe gewone mensen kunnen komen tot extreme acties
Het idee dat iedereen potentieel in staat is tot het plegen van oorlogsmisdaden is zowel verontrustend als fascinerend. Volgens Smeulers zijn het niet alleen sadisten of psychopaten die zulke daden plegen, maar vaak ook gewone mensen zoals jij en ik. Wat gebeurt er in het brein en het morele kompas van deze mensen onder de druk van oorlogsomstandigheden? Om dit te begrijpen, moeten we kijken naar hoe kleine stappen kunnen leiden tot grote, extreme acties.
Mensen kunnen geleidelijk aan zegrensoverschrijdend gedrag vertonen, vooral wanneer ze worden blootgesteld aan intense propaganda, groepsdruk, en ontmenselijking van de vijand. Een stap in de verkeerde richting kan leiden tot een pad van escalatie, waarbij elke volgende stap gemakkelijker wordt naarmate de morele grenzen vervagen.
Voorbeelden van Oorlogsmisdaden
Israël en Hamas conflict
Vietnamoorlog: Mỹ Lai
Tweede Wereldoorlog: Adolf Eichmann en de Holocaust
Rwanda-genocide
Om de theorieën van Smeulers tastbaarder te maken, bespreken we enkele historische voorbeelden. Elk voorbeeld illustreert hoe gewone mensen in extreme omstandigheden tot oorlogsmisdaden kunnen komen.
In het Israël en Hamas conflict zien we beide zijden zichzelf als slachtoffers beschouwen en de tegenpartij demoniseren. Deze dynamiek creëert een klimaat waarin de meest gruwelijke handelingen worden gerechtvaardigd als zijnde noodzakelijk voor overleving of rechtvaardigheid.
De Mỹ Lai massamoord tijdens de Vietnamoorlog is een tragisch voorbeeld van hoe Amerikaanse soldaten, op een “Kill and Destroy” missie, 500 onschuldige burgers vermoordden. De soldaten, gehard door eerdere gevechtsverlies en groepsdruk, volgden bevelen op, zelfs toen de slachtoffers geen bedreiging vormden.
Adolf Eichmann, een bureaucraat verantwoordelijk voor de transporten naar concentratiekampen tijdens de Holocaust, toont hoe routinematige taken kunnen leiden tot gruwelijke uitkomsten. Door statistieken en logistiek boven menselijkheid te plaatsen, kon Eichmann zich distantiëren van de werkelijkheid van zijn daden.
De Rwanda-genocide, waarin de Hutu’s de Tutsi’s beschouwden als kakkerlakken, laat zien hoe ontmenselijking leidt tot massamoord. Propaganda en haatzaaiende uitspraken speelden een sleutelrol in het aanwakkeren van de slachtpartij.
Psychologische Mechanismen
Zelfbeeld van daders als slachtoffers
Ontmenselijking en demonisering van de tegenpartij
Cognitieve dissonantie en legitimatie van gedrag
Psychologische mechanismen spelen een cruciale rol in het plegen van oorlogsmisdaden. Ten eerste zien daders zichzelf vaak als slachtoffers. Ze geloven dat hun gruweldaden gerechtvaardigd zijn als vergelding of als noodzakelijk kwaad voor een betere toekomst.
Ontmenselijking is een andere belangrijke factor. Door de tegenpartij als minder dan menselijk te beschouwen, zoals het gebruik van termen als “kakkerlakken” tijdens de Rwanda-genocide, wordt het gemakkelijker om geweld tegen hen te rechtvaardigen. Demonisering van de vijand helpt om de morele remmingen tegen het doden van ‘de ander’ weg te nemen.
Cognitieve dissonantie is een mechanisme waarbij individuen hun acties rechtvaardigen om de kloof tussen hun zelfbeeld en hun daden te overbruggen. Dit wordt vaak bereikt door de daad te rationaliseren als een noodzakelijke stap om een groter goed te bereiken of door te geloven dat de vijand nog wreder zou handelen.
Zelfrechtvaardiging van Daders
Excuses om daden te rechtvaardigen
Acties zien als noodzakelijk voor een ‘betere wereld’
Zelfrechtvaardiging is essentieel om door te gaan met dergelijke gruweldaden zonder mentaal in te storten. Daders verzinnen excuses om hun gedrag te legitimeren. Ze spreken zichzelf moed in door te zeggen dat hun acties noodzakelijk zijn voor bescherming of voor het creëren van een betere wereld. Het brein zoekt voortdurend manieren om deze rechtvaardigingen te versterken, waardoor het gaandeweg moeilijker wordt voor daders om hun fouten in te zien.
Voorbeelden uit de literatuur, zoals het verhaal van een politieman in Christopher Browning’s “Ordinary Men”, illustreren hoe ver deze rechtvaardiging kan gaan. Deze politieman geloofde oprecht dat het doden van kinderen een daad van barmhartigheid was, omdat ze niet zonder hun moeders konden leven.
Gevolgen van Reflectie
Ontwikkeling van psychologische problemen
Gevoelens van schuld en berouw, voorbeeld van een soldaat in Mỹ Lai
Als daders eenmaal reflecteren op hun daden, kunnen ze ernstige psychologische problemen ontwikkelen als gevolg van schuld en berouw. Een schrijnend voorbeeld is dat van Farland Simpson, een soldaat die betrokken was bij de Mỹ Lai massamoord. In eerste instantie rechtvaardigde hij zijn acties door te zeggen dat hij bevelen opvolgde. Maar toen jaren later zijn zoon in zijn armen overleed, brak zijn morele schild en kwam de volle gewicht van zijn daden op hem neer. Simpson ontwikkelde ernstige psychologische problemen en pleegde uiteindelijk zelfmoord.
Groepsdruk en Gehoorzaamheid
Belang van kritische zelfreflectie
Weerstand bieden aan groepsdruk
Sociale druk en de neiging om niet zwak te lijken
Groepsdruk en gehoorzaamheid spelen een sleutelrol in hoe oorlogsmisdaden plaatsvinden. Mensen willen vaak niet als zwak of verraderlijk overkomen binnen hun groep, wat hen ertoe aanzet om mee te gaan met handelingen die ze normaal gesproken zouden verwerpen. Daarom is kritische zelfreflectie en de moed om weerstand te bieden aan groepsdruk essentieel.
Onderzoeken zoals het beroemde Milgram-experiment hebben aangetoond hoeveel invloed autoriteit en groepsdruk op individueel gedrag kunnen hebben. Mensen zijn vaak bereid om ver te gaan in hun gehoorzaamheid aan bevelen, zelfs als dat betekent dat ze gruwelijke daden moeten plegen.
Onderzoek van Alette Smeulers
Beweegredenen van oorlogsmisdadigers
Voorbeelden en bevindingen uit haar onderzoek
Alette Smeulers heeft talloze onderzoeken en interviews uitgevoerd om de beweegredenen van oorlogsmisdadigers te begrijpen. Haar bevindingen tonen keer op keer aan dat oorlogsmisdaden vaak voorkomen uit een combinatie van psychologische mechanismen, zelfrechtvaardiging, en groepsdynamiek. Ze maakt gebruik van zowel historische voorbeelden als actuele conflicten om haar bevindingen te illustreren.
Uit haar onderzoek blijkt dat daders vaak nog steeds geloven in de rechtvaardigheid van hun daden, zelfs jaren na het conflict. Echter, degenen die hun fouten beginnen in te zien, kampen vaak met aanzienlijke psychologische trauma’s en schuldgevoelens.
Conclusie
Oorlogsmisdaden komen vaak voort uit zwakte en conformisme
Noodzaak voor waakzaamheid en individuele verantwoordelijkheid
Aanmoediging om niet blindelings de massa te volgen
Uit de onderzoeken van Alette Smeulers en vele historische voorbeelden blijkt dat oorlogsmisdaden vaak voortkomen uit zwakte en conformisme, niet uit inherente slechtheid. Zogenaamde gewone mensen kunnen onder bepaalde omstandigheden tot de vreselijkste daden komen.
Het is daarom van het grootste belang dat we waakzaam blijven en onze eigen verantwoordelijkheden nooit uit het oog verliezen. Kritische zelfreflectie en de moed om weerstand te bieden aan groepsdruk zijn essentieel om te voorkomen dat we afglijden naar moreel verwerpelijk gedrag. Laten we onszelf en elkaar aanmoedigen om niet blindelings de massa te volgen, maar in plaats daarvan onze eigen morele kompas te volgen en vanuit medemenselijkheid te handelen.