In de afgelopen twintig jaar zijn populistische partijen steeds populairder geworden in Nederland. Verschillende factoren, zoals economische ongelijkheid en culturele botsingen, hebben hieraan bijgedragen. Maar wist je dat ook slechte ervaringen op het werk invloed kunnen hebben op je stemgedrag? Arbeidssocioloog Agnes Akkerman heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen een slechte baas en populistisch stemgedrag. In deze video wordt uitgelegd hoe negatieve ervaringen op het werk kunnen leiden tot een voorkeur voor populistische partijen. Daarnaast wordt besproken waar je populistische partijen aan kunt herkennen en hoe we het zwart-wit denken kunnen verminderen. Bewijsmateriaal wordt geleverd door de Universiteit van Nederland, die toegankelijke wetenschappelijke informatie deelt met het publiek.
Hoe je stemgedrag beïnvloed kan worden door een slechte baas
This image is property of i.ytimg.com.
Populaire populistische partijen in Nederland
In de afgelopen twintig jaar zijn populistische partijen steeds populairder geworden in Nederland. Waar in 2000 nog vijf procent van de stemmers op een populistische partij stemde, was dit percentage in 2021 al gestegen naar 23 procent. Deze stijgende populariteit van populisme in de politiek kan worden verklaard door verschillende factoren, zoals de toenemende economische ongelijkheid en botsingen in culturele waarden. Maar wat veel mensen niet weten, is dat negatieve ervaringen op het werk ook invloed kunnen hebben op je stemgedrag. Arbeidssocioloog Agnes Akkerman (UvA/Radboud Universiteit) legt uit hoe het hebben van een slechte baas soms kan leiden tot populistisch stemgedrag.
Verklaringen voor de populariteit van populisme
Er zijn meerdere verklaringen voor de populariteit van populisme in de Nederlandse politiek. Een van deze verklaringen is de toenemende economische ongelijkheid. Door de globalisatie en de opkomst van de kenniseconomie zijn er grotere inkomensverschillen ontstaan, wat kan leiden tot gevoelens van onzekerheid en onvrede bij een deel van de bevolking. Daarnaast kunnen botsingen in culturele waarden, zoals de discussie over immigratie en integratie, ook bijdragen aan de populariteit van populistische partijen. Populistische partijen spelen in op deze gevoelens van onvrede en bieden eenvoudige oplossingen voor complexe maatschappelijke problemen.
Invloed van slechte ervaringen op het werk op stemgedrag
Naast economische en culturele factoren kan ook de rol van de werkplek een belangrijke rol spelen in het stemgedrag van mensen. Onderzoek heeft aangetoond dat negatieve ervaringen op het werk invloed kunnen hebben op hoe mensen stemmen. Arbeidssocioloog Agnes Akkerman heeft samen met andere wetenschappers onderzoek gedaan naar de relatie tussen slechte ervaringen op het werk en populistisch stemgedrag. Uit dit onderzoek is gebleken dat mensen die negatieve ervaringen op het werk hebben gehad, zoals een hoge werkdruk, laag salaris, ontevredenheid over werktaken of gebrek aan doorgroeimogelijkheden, vaker geneigd zijn om populistische stellingen te omarmen en op populistische partijen te stemmen.
Veranderingen op de arbeidsmarkt
De afgelopen jaren hebben er veel veranderingen plaatsgevonden op de arbeidsmarkt. Zo zijn er steeds minder mensen lid van een vakbond, waardoor de onderhandelingspositie van werknemers is afgenomen. Daarnaast is er een toename van tijdelijke en flexibele contracten, waardoor werknemers een zwakkere positie hebben gekregen. Dit heeft ertoe geleid dat werknemers zelf meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun rechten en belangen op de werkvloer. Het is hierbij belangrijk dat werknemers mondig durven zijn en problemen op het werk durven bespreken.
This image is property of images.unsplash.com.
Negatieve reacties van leidinggevenden
Uit onderzoek is gebleken dat niet alle werknemers zich vrij voelen om problemen op het werk aan te kaarten. Dit kan verschillende redenen hebben, zoals angst voor negatieve reacties van leidinggevenden of de onzekerheid van flexwerkers die baanonzekerheid ervaren. Uit het onderzoek van Agnes Akkerman blijkt dat bijna 30 procent van de werkenden een negatieve reactie van hun baas ervaart wanneer zij een probleem op het werk aankaarten. Dit kan variëren van genegeerd worden tot bestraffing, zoals een slechte beoordeling of het niet verlengen van een tijdelijk contract. Deze negatieve reacties van leidinggevenden kunnen ervoor zorgen dat werknemers zich monddood voelen en zich niet gehoord voelen op hun werkplek.
Verband tussen bestraffing en populistische stellingen
Uit het onderzoek van Agnes Akkerman is gebleken dat werknemers die negatieve reacties van hun baas ervaren wanneer zij problemen op het werk aankaarten, vaker geneigd zijn om populistische stellingen te omarmen en op populistische partijen te stemmen. Dit kan worden verklaard doordat mensen die zich genegeerd, monddood gemaakt of bestraft voelen op het werk sneller zwart-wit gaan denken. Ze zien de machtsverhoudingen op het werk als zijnde slecht en corrupt, en identificeren zichzelf als de onderdrukte werknemer die niet gehoord wordt. Deze zwart-witte kijk op de wereld kan vervolgens worden toegepast op de maatschappij als geheel, wat kenmerkend is voor populistisch denken.
This image is property of images.unsplash.com.
Werkplek als politieke arena
De werkplek kan worden gezien als een soort politieke arena in het klein. Op het werk onderhandelen werknemers immers ook over tegenstrijdige belangen en laten ze hun stem horen om voor hun belangen op te komen. Ervaringen op het werk kunnen daarom iets zeggen over hoe mensen zich gehoord voelen in de samenleving als geheel. Wanneer werknemers zich ongehoord voelen op het werk, kan dit invloed hebben op hun politieke voorkeuren en stemgedrag.
Effecten van negeren, monddood maken en bestraffen
Negeren, monddood maken en bestraffen zijn nare ervaringen op de werkvloer die stressvol en zelfs bedreigend kunnen aanvoelen. Deze ervaringen kunnen ervoor zorgen dat werknemers sneller zwart-wit gaan denken. Ze zien de machthebbers als slecht en corrupt, en de goede burgers als lijdend onder deze situatie. Deze zwart-witte blik op de wereld is kenmerkend voor populistisch denken en kan leiden tot het omarmen van populistische stellingen en het stemmen op populistische partijen.
This image is property of images.unsplash.com.
Kenmerken van populistische partijen
Populistische partijen claimen namens het volk te spreken en zien de politieke machthebbers als de gemeenschappelijke vijand. Ze willen de wil van het volk vertegenwoordigen en pleiten voor een sterke leider die dit kan realiseren. Voorbeelden van populistische partijen in Nederland zijn onder andere Forum voor Democratie, de Partij voor de Vrijheid en de Socialistische Partij. Het is belangrijk om te benadrukken dat populistische partijen niet per se alleenrechtse partijen zijn, maar ook kunnen voorkomen binnen andere politieke stromingen.
Manieren om zwart-wit denken te verminderen
Het verminderen van zwart-wit denken is belangrijk om een constructief politiek debat te kunnen voeren en tot oplossingen te komen. Hierbij is het van belang dat werknemers zich vrij voelen om hun stem te laten horen op de werkvloer en problemen durven aan te kaarten. Werkgevers kunnen hieraan bijdragen door een werksfeer te creëren waarin iedereen zich vrij voelt om zijn of haar mening te uiten en problemen kunnen worden opgelost. Daarnaast is het belangrijk dat werknemers op de hoogte zijn van hun rechten en zich bewust zijn van de mogelijkheden om problemen op het werk aan te kaarten. Door de machtsbalans op de werkvloer in evenwicht te brengen en mondigheid te stimuleren, kan het zwart-wit denken worden verminderd en kan er ruimte ontstaan voor nuance en dialoog.